بررسی مبانی اصالت صلح در کتاب و سنت با رویکرد انتقادی نسبت به تفسیرهای متون مقدس در دوره میانه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید چمران اهواز

2 دانشگاه آزاد اسلامی اهواز

چکیده

بسیاری از اندیشمندان و اسلام شناسان غربی، هنگام بررسی دین اسلام و شخصیت تاریخی پیامبر (ص)، به این نتیجه رسیده‌اند که دین اسلام و پیامبر (ص) رسالت خود را از راه جنگ و ابزار خشونت پیش برده و اهداف خود را از طریق شمشیر پیگیری کرده است. اما باید گفت این نوع برداشت از سیره روابط خارجی پیامبر (ص) بیشتر بازتابی از اجتهادات و تفاسیر دانشمندان دوره میانه اسلامی است تا رفتار و گفتار سیاسی پیامبر (ص). مفسران در این تفاسیر به صورت ناخودآگاه اقتضائات زمانی-مکانی عصر خود را به متون مقدس عرضه داشته‌اند که در برخی موارد کژتابی در فهم مراد واقعی متون پدید آمده است. تفسیرها و اجتهادات افزون بر تاثیرپذیری از تنگناهای تاریخی پیش روی فهم مفسران، تابعی از خواسته‌های سیاسی خلفا و فرمانروایان دوره میانه اسلامی نیز بوده‌اند، چرا که در مقطع زمانی کوتاهی پس از وفات پیامبر (ص) گرایش به کشورگشایی و فتح سرزمین‌های دیگر نیازمند دستاویزهای نظری و درون متنی از کتاب و سنت بود. برای برآورده شدن این نیاز سیاسی، نظریه‌پردازان وابسته به دستگاه خلافت، حسب مورد به جعل رویات و اخباری در زمینه جهاد ابتدایی مبادرت کرده‌اند، همچنین در این راستا با نگاه گزینشی به قرآن، آیات صلح و مدارا که در تباین با روحیه کشورگشایی بود را با اهرم نسخ از میان برداشتند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، تهران: انتشارات پیری، 1387.
ابن هشام، عبدالملک بن هشام، سیرت رسول الله (ص)، ترجمه رفیع الدین اسحاق ابن محمد همدانی، تهران: نشر مرکز، 1383.
أبوزید، نصر حامد، معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو، 1389.
آرمسترانگ، کرن، خداشناسی از ابراهیم تا کنون (دین یهود، مسیحیت و اسلام)، ترجمه: محسن سپهر، تهران: نشر مرکز، 1390.
باقری، حمید، و مجید معارف، «کارکردهای نقد متنی احادیث نزد محدثان متقدم امامی»، مجله پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال چهل و پنجم، شماره یکم، بهار و تابستان، 1391.
بشیریه، حسین، عقل در سیاست، تهران: نگاه معاصر، چاپ چهارم، 1386.
جاویدان، محمدعلی، ابن هشام و سیره او، پایگاه اینترنتی محمد علی جاویدان، تاریخ انتشار: 13/4/1387
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، 1383.
چرنوف، فرد، نظریه و زِبرنظریه در روابط بین الملل، ترجمه علیرضا طیُب، تهران: نشر نی، 1388
خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید جعفر حسینی، قم: دار الثقلین، 1383.
دیالمه، نیکو، «بررسی چند دیدگاه درباره نسخ»، بینات، سال هفتم، شماره 27، پاییز 1379.
رسولی محلاتی، سیدهاشم، زندگانی پیامبر (ص)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1391.
سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم: بوستان کتاب، 1388.
سیف زاده، سیدحسین، مدرنیته و نظریه‌های جدید علم سیاست، تهران: نشر میزان، چاپ سوم، 1388.
شهیدی، سیدجعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و مرکز نشر دانشگاهی، 1390.
صالحی نجف آبادی، نعمت الله، «شأن نزول‌های مجعول زمینه ساز تفسیرهای ناروا از قرآن»، کیهان اندیشه، 1371، شماره 42.
صالحی نجف آبادی، نعمت الله ، جهاد در اسلام، تهران: نشر نی، 1386.
صبحی منصور، أحمد، الإسناد فی الحدیث، نسخه الکترونیکی مندرج در سایت اهل القرآن، 2006.
صبحی منصور، أحمد، القرآن الکریم و کفی مصدر للتشریع، نسخه الکترونیکی مندرج در سایت اهل القرآن، ژانویه 2005.
صبحی منصور، أحمد، لا ناسخ و لا منسوخ فی القرآن، نسخه الکترونیکی مندرج در سایت اهل القرآن، فوریه 2005.
طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام از دیدگاه تشیع، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1385.
فیرحی، داود، تاریخ تحول دولت در اسلام، قم: انتشارات دانشگاه مفید، 1391.
فیرحی، داود ، دین و دولت در عصر مدرن، جلد 1، تهران: رخ داد نو، 1389.
فیرحی، داود ، دین و دولت در عصر مدرن، جلد 2، تهران: رخ داد نو، 1390.
فیرحی، داود ، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی، 1391.
قبله‌ای خویی، خلیل، قواعد فقه (بخش جزا)، تهران: سمت، 1385.
کوهن، تامس، ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمه سعید زیباکلام، تهران: انتشارات سمت، 1391.
لمبتون، آن. کی. اس، دولت و حکومت در اسلام، ترجمه و تحقیق: سید عباس صالحی، محمد مهدی فقیهی، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج، 1380.
مجتهد شبستری، محمد، هرمنوتیک، کتاب و سنت، تهران: طرح نو، 1389.
محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1386.
محمدی، علی، شرح اصول استنباط، جلد 1، قم: دار الفکر، بی‌تا.
مشیرزاده، حمیرا، «سازه‌انگاری به عنوان فرانظریه روابط بین الملل»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 65، پاییز 1383.
معارف، مجید، «بررسی سیر تاریخی کتابت حدیث در شیعه»، مجله علوم حدیث، سال دهم، شماره سوم و چهارم، زمستان 1384.
معارف، مجید، «حدیث، جایگاه و کارکرد آن در تفسیر المیزان»، مجله پژوهش دینی، شماره یازدهم، آبان 1384.
موتسکی، هارلد، «حدیث پژوهی در غرب»، ترجمه مرتضی کریمی نیا، مجله علوم حدیث، سال دهم، شماره سوم و چهارم، پاییز و زمستان 1384.
وبر، ماکس، دین، قدرت، جامعه، ترجمه احمد تدین، تهران: هرمس، چاپ چهارم، 1389.
CAPTCHA Image