رویکرد مطلوب مقابلۀ با فساد در قرآن کریم مبتنی بر خوانشی اخلاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران

2 استادیار گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران

3 استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران

چکیده

از دغدغه‌های مستمر جامعهٔ بشری که امروزه به‌طور ویژه مدِّنظر صاحب‌نظران حقوق و علوم اجتماعی قرار گرفته و از آن به‌عنوان مؤلفه‌ای اساسی در حکمرانی شایسته تعبیر می‌شود، مقابلهٔ با پدیدهٔ فساد است. مواجههٔ بنیادین و اساسی با آسیب‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، جز با لحاظ تمهیدات اخلاقی امکان‌پذیر نیست و قرآن کریم به‌عنوان منبعی بی‌نظیر به‌منظور ارائهٔ الگو‌های اخلاقی در قلمروِ زیست سیاسی و اجتماعی انسان قلمداد می‌شود، لذا پرسش اصلی تحقیق بر این گزاره اتکا دارد که قرآن کریم برای مقابلهٔ اساسی با پدیدهٔ فساد چه جهت‌گیری را ارائه می‌کند و رویکرد آن برای تعیین راهبرد‌های مؤثر در مقابلهٔ با فساد، شامل چه رهیافت‌های اخلاقی می‌شود؟
حاصل این نوشتار با روش تحلیلی و تدقیق در آیات قرآن کریم و تتبع در مجامع تفسیری مرتبط با آن عبارت است از اینکه: قرآن کریم حداقل در سه ساحت (تخویفی، ترمیمی و تأسیسی)، نظام اخلاقی جامعی را برای مقابلهٔ با پدیدهٔ فساد تدارک دیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم. مترجم: حسین انصاریان. 1383.
ابراهیم‌آبادی، غلامرضا. «فساد در نگاهی دیگر: تأملی چندجانبه در مقولۀ فساد»، دفتر مطالعات سیاسی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. بهمن 83، 1تا39.
ابن‌عاشور، محمدطاهر. التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی. 1420ق.
ابن‌فارس، احمدبن‌فارس. معجم مقاییس اللغة. بی‌جا: دار الفکر. 1399ق.
ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر. تفسیر القرآن العظیم. بیروت: محمدعلى بیضون. 1419ق.
پرکان، حسین و محمد صالحی، جواد. نهادینه‌سازی خلاقیت در جامعۀ اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. 1397.
جوادی ‌آملی، عبدالله. تسنیم: تفسیر قرآن کریم. قم: اسراء. 1381.
جوادی ‌آملی. تفسیر موضوعی قرآن کریم: مبادی اخلاق در قرآن. قم: اسراء. 1385.
جوادی ‌آملی. تفسیر موضوعی قرآن کریم: مراحل اخلاق در قرآن. قم: اسراء. 1387.
جوادی ‌آملی. تفسیر موضوعی قرآن کریم: هدایت در قرآن. قم: اسراء. 1387.
حاتمی، مهدی و منیره زاهدی گلوگاهی. حق بر آموزش و تعهدات دولت‌ها. تهران: خرسندی. 1392.
حجتی، غزاله. «عذاب جاویدان: عدالت و عشق الهی»، نشریۀ پژوهش‌های فلسفی‌کلامی. س19، ش1، بهار1396، 215تا235. 10.22091/pfk.2017.840
حداد‌ عادل، غلامعلی. دانشنامۀ جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرة‌ المعارف اسلامی. 1390.
خسروپناه، عبدالحسین. منظومۀ فکری آیت‌الله خامنه‌ای. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. 1396.
خمینی، روح‌الله. تحریر الوسیلة. بی‌جا: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). بی‌تا.
دانش‌پژوه، وهاب، مهدی مهریزی. «ملاک‌های جرم‌انگاری در قرآن»، فصلنامۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی. س5، ش14 و 15، زمستان91 و تابستان92، 27تا48.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. المفردات فی غریب‌القرآن. تهران: چاپ محمد سیدکلانی. 1332.
رضا، محمدرشید. تفسیر القرآن الحکیم: تفسیر المنار. بی‌جا: الهیئة المصریة العامة للکتاب. 1990م.
زمخشری، محمودبن‌عمر. الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل. بیروت: دار الکتاب العربی. بی‌تا.
سبزواری، عبدالأعلی. مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن. بیروت: اهل‌البیت. 1414ق.
شاذلی، سیدبن‌قطب‌بن‌ابراهیم‌. فی ظلال القرآن. بیروت: دار الشرق. 1419ق.
شاطری، روح‌الله. مسئولیت اخلاقی حکومت اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. 1392.
صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم‌. تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار. 1366.
طباطبایى، محمدحسین. المیزان فى تفسیر القرآن. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1417ق.
طبرسى، فضل‌بن‌حسن. مجمع البیان فى تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو. 1372.
طوسی، محمدبن‌حسن. التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: احیاء التراث العربی. بی‌تا.
عبدالمحمدی، حسین. «آثار دنیوی گناه». فصلنامۀ ره‌توشه. ش151، 1396، 75تا86.  
عسکری پورحبیب. «نقش حکمرانی خوب در کاهش فساد و فقر»، همایش کنفرانس بین‌المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی. دورۀ2، 1394، 1تا13.
عسکری، حسن‌بن‌عبدالله‌. الفروق فی اللغة. بیروت: دار الآفاق الجدیدة. 1400ق.
فتاحی‌زاده، فتحیه، معصومه شیردل. «معناشناسی توصیفی فساد در تفسیر آیات قرآن کریم»، مطالعات تفسیری. س9، ش34، 1397، 35تا40.
محمدی ری‌شهری، محمد. میزان‌الحکمه. قم: مکتب العالم الاسلامی. 1367.
مشایخ، فریده. فرآیند برنامه‌ریزی آموزشی. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. 1386.
مصطفوی، حسن. التحقیق فی کلمات القران الکریم. بی‌جا: مرکز نشر آثار العلامة المصطفوی. 1416ق.
مصطفوی، حسن. تفسیر روشن. تهران: مرکز نشر کتاب. 1380.
مکارم شیرازى، ناصر. تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة. 1374.
CAPTCHA Image