استنباطی از نقش فطرت در معرفت شناسی و تحقق فعل اخلاقی با تکیه بر آیه فطرت

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ملیحه قاین ابراهیم آبادی ¹
• محسن جوادی ²
• حسین عظیمی دخت ³
• کمال صحرایی ⁴

¹ دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث/ دانشکده الهیات/ دانشگاه دولتی میبد. میبد/ایران

² استاد گروه فلسفه اخلاق/ دانشکده الهیات/ دانشگاه دولتی قم.

³ استادیار گروه فلسفه اسلامی/ دانشکده الهیات/ دانشگاه دولتی میبد.

⁴ دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث/ دانشکده الهیات/ دانشگاه دولتی میبد.

10.22067/jquran.2025.86257.1652

چکیده

فطرت از دیرباز مورد بحث دانشمندان بوده است که به آن به انحاء مختلف پرداخته شده و نیز برای فهم و تبیین آن تلاش‌های بسیاری شده است، و از سویی معرفت‌شناسی اخلاقی از مباحث فرااخلاق(فلسفه اخلاق منهای اخلاق هنجاری) است. پژوهش حاضر، در پی تبیین نقش فطرت از دیدگاه قرآن به عنوان یکی از پیچیده-ترین و مهم‌ترین ابزار معرفت‌شناسی اخلاق که بحثی از فلسفه اخلاق محض قرآن، یعنی فرااخلاقی قرآن می-باشد، است. در این راستا مقاله با تکیه بر آیه 30 سوره روم، به تبیین فطرت و نیز مباحثی مرتبط با فلسفه اخلاق قرآنی، پرداخته است. در این راستا به شفاف‌سازی چگونگی عملکرد فطرت، در تحقق معرفت فرااخلاقی، با وجود ویژگی تغییرناپذیر بودن فطرت از دیدگاه قرآن و نیز از سویی مشهود بودن رشد و تفاوت در تمدن‌های بشری مبادرت شده؛ و به این نتیجه رسیده است که در گذر زمان، کارکردِ معرفت‌شناسیِ فرااخلاقی فطرت، ببهبود می‌یابد، نه این‌که تغییری در آن روی دهد. چگونگی گزاره‌های مورد تأیید فطرت، در راستای تحقق معرفت اخلاقی قرآن، نیز مورد بحث قرار گرفت. در این پژوهش جهت مشخص شدن کاربرد منحصر به فرد و کلیدی فطرت، در راستای معرفت‌شناسی فرااخلاقی قرآن؛ تفاوت فطرت با دیگر استعدادها و چگونگی تقابل آن با هوای نفس نیز مورد بررسی قرار گرفت. چنان‌که در بحث معرفت‌شناسی اخلاقی لازم است، چگونگی سازماندهی داده‌های اخلاقی در افراد بدون تغییر فطرت در آنها نیز تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها

• "؛ فطرت
• فرااخلاق
• معرفت شناسی
• اخلاق
• قرآن و فرااخلاق"

موضوعات

• علوم قرآن و حدیث

---