تحلیل حدیث شناختیِ خاستگاه اندیشه غیبت مهدی (ع) در روایت اصبغ‌بن‌نباته

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ریحانه سمیعی ¹
• حسن نقی زاده ²
• سهیلا پیروزفر ³

¹ دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.22067/jquran.2025.90495.1761

چکیده

چکیده

اعتقاد به غیبت امام دوازدهم، یکی از باورهای مهم شیعه دوازده‌امامی است که بر پایه دلایل متقن نقلی و کلامی استوار شده است. بااین‌حال، برخی پژوهشگران غربی نظیر "ورنا کِلم"، "فان اس" و "ادموند هابز" با زیر سؤال بردن خاستگاه تاریخی و دیرینه‌گی این باور، تلاش کرده‌اند آن را محصول تفکرات متأخر بدانند. این پژوهش با هدف بررسی خاستگاه روایت اصبغ‌بن‌نباته به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین روایات مرتبط با غیبت، به‌دنبال یافتن ریشه‌های تاریخی این عقیده است. بررسی‌های انجام شده با رویکردی تحلیلی در متن و سند پژوهی، نشان می‌دهد که خاستگاه این روایت به ربع آخر قرن دوم هجری قمری یعنی زمان حیات ثعلبه‌بن‌میمون بازمی‌گردد؛ اما عبارت "سته ایام او سته اشهر او سته سنین" در سال‌های بعدی توسط راویانی چون طیالسی و سعدبن‌عبدالله به متن اصلی اضافه شده است. نتایج این پژوهش، ضمن تأیید قدمت تاریخی عقیده غیبت، نشان می‌دهد که این باور ریشه در تفکرات اولیه شیعه دارد و نمی‌توان آن را محصول تحولات بعدی دانست.

کلیدواژه‌ها

• کلید واژگان: خاستگاه
• غیبت مهدی (ع)
• اصبغ‌بن‌نباته

موضوعات

• علوم قرآن و حدیث

---